سال ۲۰۲۵، سال عبور هوش مصنوعی ایران از حرف به عمل است. بر اساس گزارشها، این حوزه در ایران وارد
فاز کاربردی شده و ارزش بازار آن در سال ۱۴۰۳ به حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است. با این حال،
شکاف میان ظرفیت علمی بالا (رتبه ۱۳-۱۴ جهان در تولید مقاله) و رتبه ۹۱ در شاخص «آمادگی دولت» نشان میدهد
که کلید موفقیت، تمرکز بر مسیرهای عملی و اجرایی است.
در این مقاله، چهار مسیر ملموس و قابل پیگیری برای تبدیل پتانسیل به قدرت واقعی بررسی میشود.
چهار مسیر عملی برای پیشبرد هوش مصنوعی ایران
در ادامه، چهار مسیر استراتژیک و قابل اجرا برای توسعه هوش مصنوعی در ایران معرفی میشوند.
این مسیرها بر اساس نقاط قوت داخلی و تجربیات جهانی طراحی شدهاند.
۱. تمرکز بر «هوش مصنوعی کوچک» (Small AI) و راهحلهای سبک
· مفهوم محوری: توسعه مدلهای هوش مصنوعی مقرونبهصرفه که به دادههای کمتر نیاز دارند و روی سختافزارهای معمولی (مانند موبایل و لپتاپ) قابل اجرا هستند.
· توجیه برای ایران: این رویکرد متناسب با محدودیتهای زیرساختی (مانند دسترسی محدود به ابررایانهها و دادههای کلان) و نیازهای داخلی است.
· نمونه کاربردی: ایجاد مدلهای تخصصی برای تشخیص بیماری از روی تصاویر پزشکی در یک بیمارستان خاص یا توسعه چتباتهای هوشمند فارسی برای خدماتدهی به مشتریان در کسبوکارهای کوچک.
۲. توسعه راهحلهای مبتنی بر پردازش زبان فارسی و دادههای بومی
· مفهوم محوری: سرمایهگذاری روی مدلهای زبانی که بر پایه ادبیات، فرهنگ و الگوهای ارتباطی فارسی آموزش دیدهاند.
· توجیه برای ایران: این مسیر، استقلال فرهنگی و امنیت داده را تضمین میکند و راهحلهای مرتبطتری برای بازار داخلی و منطقه ایجاد مینماید.
· نمونه کاربردی: ساخت دستیارهای هوشمند آموزشی برای شخصیسازی یادگیری زبان فارسی، یا توسعه سیستمهای تحلیل احساسات در نظرات کاربران ایرانی در شبکههای اجتماعی.
۳. اولویتدهی به کاربرد در حوزههای کلیدی ملی
· مفهوم محوری: هدف قرار دادن بخشهایی که هم نیاز مبرم داخلی دارند و هم نتایج آنها سریعاً ملموس میشود.
· توجیه برای ایران: ایجاد ارزش اقتصادی و اجتماعی آشکار، به جلب حمایت و سرمایهگذاری بیشتر کمک میکند.
· نمونه کاربردی:
· سلامت هوشمند: توسعه ابزارهای کمکتشخیصی برای کاهش خطای پزشکی و غربالگری بیماریها.
· کشاورزی هوشمند: استفاده از بینایی ماشین و اینترنت اشیا برای مدیریت آبیاری، شناسایی آفات و افزایش بهرهوری.
· مدیریت شهری: بهینهسازی ترافیک، مصرف انرژی و جمعآوری پسماند با استفاده از دادهکاوی و پیشبینی.
۴. تقویت زیستبوم نوآوری و حکمرانی شفاف
· مفهوم محوری: ایجاد چارچوبهای قانونی و حمایتی روشن برای رشد شرکتهای دانشبنیان و استارتاپهای فعال در این حوزه.
· توجیه برای ایران: رفع موانعی مانند ابهام قانونی و کمبود سرمایهگذاری که طبق گزارشها از اصلیترین چالشهای پیشرو هستند.
· نمونه کاربردی: تدوین «قانون حاکمیت اخلاقی هوش مصنوعی»، راهاندازی «صندوق سرمایهگذاری جسورانه» اختصاصی فناوریهای عمیق، و تسهیل ارتباط بین دانشگاهها و صنعت برای تجاریسازی پژوهشها.